Yoga ve ayurveda arasındaki ilişkiyi çoğu zaman sorgulamamış olabiliriz. Her ne kadar ayurveda ile ilgili derin bir bilgiye sahip olmasam da, okuduğum bir kitapta yoga ve ayurveda arasındaki öz ilişkiye değinen bir bölümden yola çıkarak size ikisinin de temelinde nerede ve nasıl buluştuğundan bahsedeceğim.
Yoga Sutralar'da Yoga ‘Chitta Vritti Nirodhah’ olarak tanımlanır. Yani ‘Yoga zihnin hareketlerine (dalgalanmalarına) gem vurulmasıdır’.(Yoga Nedir)
Ayurveda ise Sanskrit bir kelime olup ayur ve veda köklerinden oluşur. ‘Ayur’ yaşam anlamına gelirken ‘veda’ ise bilim, bilme anlamına gelir. Yani ayurveda ‘yaşam bilme(bilimi)’ anlamına gelir. Çoğumuzun bildiği ise, ayurveda aslında Hint Tıp Bilimidir.
Yoga’da amaç zihnin dalgalanmalarını durdurmak olduğu için, zihnin hareket halinde olması bir hastalık nedenidir. Ayurveda’ da ise, bedensel bileşenler arasındaki dengesizlik hastalık nedenidir.
Ayurveda’ya göre, bir bedenin hastalanması ve hastalığına neden olan etmenler ve tedavi yöntemleri o bedene özeldir. Bu hastalanmanın nedeni ise, vücudumuzda bulunan 5 elementin (toprak, su, hava, ateş ve esir-boşluk) arasındaki dengesizliklerdir. Her bedende bulunan bu 5 elementin bazıları, bazı bedenlerde daha baskındır. Baskınlık durumuna göre de beden tiplerimiz ‘kapha,vata ve pitta’ olmak üzere 3 e ayrılır. Pitta ile kanın akışı için bir akım oluşur, Vata ile beden hareketi için akım oluşurken, Kaphada ise beden yağlanır. Zaman zaman vücudumuza aldığımız besinler, nefes alış biçimlerimiz, gündelik rutinlerimiz bu 5 elementin vücut içinde doğal akışını tıkayabilir. Toprak, su, hava, ateş elementlerinin bedende akmasını ise ‘esir’ elementi sağlar. Esir uzaydır, boşluk alandır. Bu alan her nefes aldığımızda açılır ve tekrar daralır.
Prana yani nefesin bu anlamda esir ile olan ilişkisi kritiktir.
Bu noktada, yoga’da asana (asana ile ilgili detaylı bilgi için tıklayınız) pratikleri ile bedendeki tüm kanallar açılarak, elementler arasındaki dengeyi yeniden inşaa ederiz. Pranayama (pranayama ile ilgili detaylı bilgi için tıklayınız) çalışmaları ile de bu dengelenme sürecini hızlandırırız.
Yoga’da nefes çalışmaları (pranayama) ile nefesin uzatılması üzerine gidilir. Nefesi uzatmak ise, ateş ve su unsurunu bir araya getirir. Bu etkileşim hava unsuru ile yeni bir enerji yaratır. Bu enerji, ‘Kundalini Shakti’ olarak da bilinen prana enerjisidir. Bu şekilde enerjiyi bedenin her bir köşesine yayarız. Daha derin anlamda ise, nefes aldığımız zaman ‘ben’ bedenle temasa geçer yani ruh bedene açılır, manevi nefes bireysel nefesle bağlantıya geçer.
Kısaca özetlemek gerekirse, ayurveda yola bedenden başlayarak çıkar, yoga ise zihinden. Ancak özünde ikisi de bedeni eğiten özgürleşme yöntemleridir.
Çevik Maymun